1Tymczasem wokół Jezusa gromadziły się coraz większe tłumy—były to już tysiące ludzi, którzy z powodu ścisku aż deptali sobie po nogach. On zaś zwrócił się najpierw do uczniów: —Wystrzegajcie się kwasu faryzeuszy, którym jest ich obłuda!2Nie ma bowiem niczego ukrytego, co ostatecznie nie wyszłoby na jaw.3Cokolwiek powiedziano pod osłoną nocy, wyjdzie na jaw z nastaniem dnia, a co powiedziano na ucho, zostanie ogłoszone publicznie.4Mówię wam jak przyjaciołom: Nie bójcie się tych, którzy uśmiercają ciało, lecz nie mogą zrobić nic więcej!5Powiem wam jednak, przed kim macie czuć trwogę: Lękajcie się Boga, który po śmierci może wtrącić człowieka do piekła! Miejcie dla Niego respekt!6Ile kosztuje pięć wróbli? Można je kupić już za kilka drobnych monet. A jednak Bóg nie zapomina o żadnym z nich.7Przecież On wie nawet, ile macie włosów na głowie! Nie bójcie się więc! Jesteście dla Niego cenniejsi niż całe stado wróbli.8Mówię wam: Jeśli jakiś człowiek wyzna przed innymi ludźmi, że należy do Mnie, to i Ja, Syn Człowieczy, przyznam się do niego w obecności aniołów Bożych.9Lecz jeśli ktoś wyprze się Mnie wobec ludzi, i Ja się go wyprę przed aniołami Boga.10Jeśli ktoś powiedziałby coś przeciwko Mnie, Synowi Człowieczemu, może otrzymać przebaczenie. Ale jeśli ktoś powiedziałby coś przeciwko Duchowi Świętemu, nie otrzyma przebaczenia.11Gdy jako moi uczniowie będziecie oskarżeni przed przełożonymi synagog lub przed innymi władzami, nie martwcie się o to, jak się bronić i co macie powiedzieć.12Duch Święty pomoże wam wtedy znaleźć właściwe słowa.
Przypowieść o bogatym głupcu
13Tymczasem ktoś z tłumu zawołał: —Nauczycielu! Powiedz mojemu bratu, aby podzielił się ze mną majątkiem, który odziedziczył po ojcu!14—Przyjacielu! Kto dał Mi prawo rozstrzygania waszych spraw?—odrzekł Jezus.15—Potem, zwracając się do wszystkich, dodał: —Wystrzegajcie się wszelkiej chciwości, bo prawdziwe życie nie zależy od rzeczy materialnych!16Następnie opowiedział im taką przypowieść: —Pewien bogaty człowiek zebrał jednego roku szczególnie obfite plony.17Zastanawiał się więc: „Co tu robić? Nie mam gdzie tego pomieścić”.18W końcu wpadł na pomysł: „Już wiem! Zburzę stare magazyny i zbuduję większe. W nich umieszczę tegoroczne zboże i wszystkie inne zbiory.19A gdy to zrobię, usiądę i powiem sobie: ‚No, przyjacielu, zgromadziłeś zapasy na wiele lat. Teraz możesz jeść, pić i używać życia’ ”.20Lecz Bóg rzekł do niego: „Głupcze! Umrzesz jeszcze tej nocy. Komu więc to wszystko zostawisz?”.21Oto przykład głupiego człowieka, który gromadzi majątek na ziemi, a nie jest bogaty przed Bogiem.
Nie martwcie się!
22Potem, zwracając się do uczniów, Jezus rzekł: —Nie martwcie się o swoje życie—o to, co będziecie jeść, ani o ciało—w co się ubierzecie.23Życie to nie tylko pokarm i ubranie.24Spójrzcie na ptaki: Nie sieją ziarna, nie magazynują zapasów, a Bóg żywi je! Przecież wy jesteście ważniejsi od ptaków!25Czy ktokolwiek, poprzez zamartwianie się, potrafi przedłużyć swoje życie choćby o jedną chwilę?26Jeśli więc nie możecie uczynić tak drobnej rzeczy, to jaki jest sens martwić się o większe sprawy?27Uczcie się od polnych kwiatów: Nie pracują i nie troszczą się o swój ubiór. A zapewniam was, że nawet król Salomon, w całym swoim przepychu, nie był tak pięknie ubrany jak one.28Jeśli więc Bóg tak wspaniale ubiera polne kwiaty, które dzisiaj kwitną, a jutro więdną i idą na spalenie, to czy tym bardziej nie zatroszczy się o was, nieufni?!29Nie martwcie się więc o to, co będziecie jeść i pić.30O te sprawy zabiegają poganie. Wasz Ojciec w niebie dobrze wie, że tego potrzebujecie.31Zabiegajcie więc o Jego królestwo, a wtedy Bóg zatroszczy się o pozostałe rzeczy.32Nie lękajcie się, choć jest was niewielu, bo Ojciec w niebie daje królestwo właśnie wam!33Sprzedajcie to, co posiadacie, i rozdajcie potrzebującym! Wtedy wasze portfele staną się niezniszczalne i wasze bogactwa w niebie będą bezpieczne—nikt się nie włamie, aby je ukraść, i nic ich nie zniszczy.34Gdzie jest wasz skarb, tam będzie wasze serce.
Czuwajcie!
35Bądźcie gotowi na mój powrót i czuwajcie—jak słudzy, będący w gotowości, z lampami w rękach36i oczekujący powrotu swojego pana z uczty weselnej. Gdy przybędzie i zapuka, natychmiast otworzą mu drzwi.37-38A wtedy spotka ich wielki zaszczyt. Zapewniam was: ich pan się przebierze, zaprosi ich do uczty i sam będzie im usługiwał. Bez względu na to, czy przyjdzie o północy, czy nad ranem, wyróżni tych, których zastanie gotowych na jego powrót.39Pomyślcie: Gdyby właściciel domu wiedział, kiedy złodziej przyjdzie go okraść, nie dopuściłby do włamania.40Wy również musicie uważać, bo nie wiecie, kiedy ja, Syn Człowieczy, powrócę!41—Panie—zapytał Piotr—czy tę opowieść kierujesz tylko do nas, czy do wszystkich?42—A kim jest ten wierny i mądry sługa—powiedział Jezus—któremu Pan powierzył opiekę nad innymi swoimi sługami, aby dbał o nich w czasie jego nieobecności?43Nagrodzi go, gdy po powrocie zobaczy dobrze wykonaną pracę.44Z pewnością da mu w zarządzanie cały swój majątek.45Gdyby jednak ten sługa pomyślał sobie: „Nieprędko wróci właściciel, nie muszę się więc go obawiać” i zaczął znęcać się nad powierzonymi sobie ludźmi, zabawiać się i upijać,46to jego pan powróci w najmniej oczekiwanej chwili. Surowo się z nim wtedy rozprawi i osądzi go wraz z innymi niewiernymi.47Sługę, który znał wymagania właściciela, a nie wykonał ich, spotka większa kara.48Natomiast tego, który ich nie poznał, a też uczynił coś nagannego, spotka mniejsza kara. Im więcej się komuś powierza, tym więcej się od niego wymaga.
Nie pokój, ale niezgoda
49—Przyszedłem—mówił dalej Jezus—wzniecić na ziemi ogień i bardzo bym chciał, aby on już zapłonął.50Mam zostać „ochrzczony” i czekam na ten „chrzest” w wielkiej udręce!51Sądzicie, że przyszedłem przynieść na ziemię pokój? Wręcz przeciwnie—niezgodę!52Odtąd nawet wśród najbliższych nastąpią podziały: spośród pięciu osób troje poróżni się z dwojgiem, a dwoje z trojgiem;53ojciec poróżni się z synem, matka z córką, a teściowa z synową.
Rozpoznawanie znaków czasu
54Następnie rzekł do tłumu: —Widząc, że od zachodu nadciągają chmury, mówicie: „Będzie deszcz”. I rzeczywiście pada!55Gdy wieje wiatr z południa, mówicie: „Będzie upał”. I to też się sprawdza.56Obłudnicy! Trafnie prognozujecie pogodę po wyglądzie nieba i ziemi, ale działania Boga widocznego w obecnych czasach nie potraficie rozpoznać!57Dlaczego sami nie rozsądzacie, co jest słuszne?58Jeśli w drodze do sądu spotkasz się ze swoim oskarżycielem, staraj się załatwić sprawę polubownie. W przeciwnym bowiem razie, sędzia skaże cię i zostaniesz wtrącony do więzienia.59Mówię ci, że nie wyjdziesz stamtąd, aż spłacisz cały dług—co do grosza.
1In the meantime, when so many thousands of the people had gathered together that they were trampling one another, he began to say to his disciples first, “Beware of the leaven of the Pharisees, which is hypocrisy. (Mt 16,6; Mt 16,11; Mt 23,28; Mk 8,15; Mk 12,15; Łk 11,29; 1 Kor 5,6; Ga 5,9)2Nothing is covered up that will not be revealed, or hidden that will not be known. (Mt 10,26; Mk 4,22; Łk 8,17; 1 Tm 5,25)3Therefore whatever you have said in the dark shall be heard in the light, and what you have whispered in private rooms shall be proclaimed on the housetops. (Mt 6,6; Łk 5,19)
Have No Fear
4“I tell you, my friends, do not fear those who kill the body, and after that have nothing more that they can do. (Iz 8,12; Iz 51,12; Jer 1,8; 1 P 3,14)5But I will warn you whom to fear: fear him who, after he has killed, has authority to cast into hell.[1] Yes, I tell you, fear him! (Jk 4,12)6Are not five sparrows sold for two pennies?[2] And not one of them is forgotten before God. (Ps 50,11)7Why, even the hairs of your head are all numbered. Fear not; you are of more value than many sparrows. (1 Sm 14,45; Mt 6,26; Mt 12,12)
13Someone in the crowd said to him, “Teacher, tell my brother to divide the inheritance with me.” (Łk 11,27)14But he said to him, “Man, who made me a judge or arbitrator over you?” (Wj 2,14; Mi 6,8; Dz 7,27; Rz 2,1; Rz 2,3; Rz 9,20)15And he said to them, “Take care, and be on your guard against all covetousness, for one’s life does not consist in the abundance of his possessions.” (1 Tm 6,6; Hbr 13,5)16And he told them a parable, saying, “The land of a rich man produced plentifully, (Ps 49,16)17and he thought to himself, ‘What shall I do, for I have nowhere to store my crops?’ (Kazn 5,10)18And he said, ‘I will do this: I will tear down my barns and build larger ones, and there I will store all my grain and my goods. (Łk 12,24)19And I will say to my soul, “Soul, you have ample goods laid up for many years; relax, eat, drink, be merry.”’ (Przyp 27,1; Kazn 2,24; Kazn 11,9; Łk 15,23; 1 Kor 15,32; Jk 4,13)20But God said to him, ‘Fool! This night your soul is required of you, and the things you have prepared, whose will they be?’ (Job 27,8; Job 27,17; Ps 39,6; Kazn 2,18; Kazn 2,21; Jer 17,11; Mt 16,26; Łk 12,19)21So is the one who lays up treasure for himself and is not rich toward God.” (Mt 6,19)
Do Not Be Anxious
22And he said to his disciples, “Therefore I tell you, do not be anxious about your life, what you will eat, nor about your body, what you will put on. (Mt 6,25; Mt 10,19; Mt 13,22; Łk 10,41; Łk 12,11; 1 Kor 7,32; Flp 4,6; 1 P 5,7)23For life is more than food, and the body more than clothing.24Consider the ravens: they neither sow nor reap, they have neither storehouse nor barn, and yet God feeds them. Of how much more value are you than the birds! (Job 38,41; Ps 147,9; Łk 12,7)25And which of you by being anxious can add a single hour to his span of life?[3] (Łk 2,52)26If then you are not able to do as small a thing as that, why are you anxious about the rest?27Consider the lilies, how they grow: they neither toil nor spin,[4] yet I tell you, even Solomon in all his glory was not arrayed like one of these. (1 Krl 10,4)28But if God so clothes the grass, which is alive in the field today, and tomorrow is thrown into the oven, how much more will he clothe you, O you of little faith! (Mt 8,26; Mt 14,31; Mt 16,8; Łk 17,6)29And do not seek what you are to eat and what you are to drink, nor be worried. (Jk 1,6)30For all the nations of the world seek after these things, and your Father knows that you need them. (Mt 6,8)31Instead, seek his[5] kingdom, and these things will be added to you. (1 Krl 3,11; Mt 5,6; Mt 5,20; Mk 10,29; Łk 11,2; 1 Tm 4,8; 1 P 3,9)32“Fear not, little flock, for it is your Father’s good pleasure to give you the kingdom. (Iz 40,11; Iz 41,14; Iz 44,2; Mt 11,26; Mt 13,19; Mt 26,31; Łk 10,21; Łk 22,29; Jan 10,16; Jan 21,15; Dz 20,28; Ef 1,5; Ef 1,9; Flp 2,13; 1 P 5,2)33Sell your possessions, and give to the needy. Provide yourselves with moneybags that do not grow old, with a treasure in the heavens that does not fail, where no thief approaches and no moth destroys. (Mt 6,20; Mt 19,21; Łk 11,41; Łk 12,21; Łk 16,9; 1 P 1,4)34For where your treasure is, there will your heart be also. (Mt 6,21)
You Must Be Ready
35“Stay dressed for action[6] and keep your lamps burning, (Mt 25,7; Ef 6,14; 1 P 1,13)36and be like men who are waiting for their master to come home from the wedding feast, so that they may open the door to him at once when he comes and knocks. (2 P 3,12; Ap 3,20)37Blessed are those servants[7] whom the master finds awake when he comes. Truly, I say to you, he will dress himself for service and have them recline at table, and he will come and serve them. (Mt 24,42; Mt 24,46; Łk 12,35; Łk 17,8; Łk 22,27; Jan 13,4)38If he comes in the second watch, or in the third, and finds them awake, blessed are those servants!39But know this, that if the master of the house had known at what hour the thief was coming, he[8] would not have left his house to be broken into. (Mt 24,43; 1 Tes 5,2; 2 P 3,10; Ap 3,3)40You also must be ready, for the Son of Man is coming at an hour you do not expect.” (Mt 25,10; Łk 12,47; Łk 21,27)41Peter said, “Lord, are you telling this parable for us or for all?” (Mk 13,37)42And the Lord said, “Who then is the faithful and wise manager, whom his master will set over his household, to give them their portion of food at the proper time? (Mt 24,45; Łk 16,1)43Blessed is that servant[9] whom his master will find so doing when he comes. (Jan 13,17; Ap 16,15)44Truly, I say to you, he will set him over all his possessions. (Mt 25,21; Mt 25,23)45But if that servant says to himself, ‘My master is delayed in coming,’ and begins to beat the male and female servants, and to eat and drink and get drunk, (Mt 25,5; 1 Tes 5,7; Hbr 10,37; 2 P 3,4; 2 P 3,9)46the master of that servant will come on a day when he does not expect him and at an hour he does not know, and will cut him in pieces and put him with the unfaithful. (Łk 12,40; 2 P 3,12)47And that servant who knew his master’s will but did not get ready or act according to his will, will receive a severe beating. (Pwt 25,2; Mt 11,24; Łk 12,40; Jan 15,22; Jan 15,24; Jk 4,17; 2 P 2,21)48But the one who did not know, and did what deserved a beating, will receive a light beating. Everyone to whom much was given, of him much will be required, and from him to whom they entrusted much, they will demand the more. (Kpł 5,17; Lb 15,29; Mt 13,12; Mt 25,29; Rz 1,19; Rz 2,14; 1 Tm 1,13)
Not Peace, but Division
49“I came to cast fire on the earth, and would that it were already kindled! (Mt 3,11)50I have a baptism to be baptized with, and how great is my distress until it is accomplished! (Mk 10,38; 2 Kor 5,14)51Do you think that I have come to give peace on earth? No, I tell you, but rather division. (Mt 10,34; Ap 6,4)52For from now on in one house there will be five divided, three against two and two against three.53They will be divided, father against son and son against father, mother against daughter and daughter against mother, mother-in-law against her daughter-in-law and daughter-in-law against mother-in-law.” (Mi 7,6; Mt 10,21)
Interpreting the Time
54He also said to the crowds, “When you see a cloud rising in the west, you say at once, ‘A shower is coming.’ And so it happens. (1 Krl 18,43; Mt 16,2)55And when you see the south wind blowing, you say, ‘There will be scorching heat,’ and it happens. (Mt 20,12; Łk 12,54)56You hypocrites! You know how to interpret the appearance of earth and sky, but why do you not know how to interpret the present time? (Mt 16,3)
Settle with Your Accuser
57“And why do you not judge for yourselves what is right? (Łk 21,30; Jan 7,24; 1 Kor 11,13)58As you go with your accuser before the magistrate, make an effort to settle with him on the way, lest he drag you to the judge, and the judge hand you over to the officer, and the officer put you in prison. (Przyp 25,8; Mt 5,25)59I tell you, you will never get out until you have paid the very last penny.”[10] (Mt 18,34; Mk 12,42; Łk 21,2)