1Lepsze dobre imię niż dobry olejek[1] i lepszy dzień zgonu niż dzień przyjścia na świat.2Lepiej iść do domu żałoby niż do domu biesiady — bo tam widzi się kres wszystkich ludzi, a żyjący powinien brać to sobie do serca.3Lepszy jest smutek niż śmiech, bo gdy smutek na twarzy, serce staje się lepsze.4Serce mądrych jest w domu żałoby, lecz serce głupich w domu wesela.5Lepiej słuchać nagany mądrego niż przysłuchiwać się pieśni niemądrych,6gdyż jak z trzaskiem cierni płonących pod garnkiem, tak ze śmiechem głupiego — lecz i to jest marnością.
Marność niesprawiedliwych zwycięstw
7Owszem, ucisk[2] ogłupia mędrca, a łapówka[3] gubi serce.[4]8Lepszy koniec sprawy niż jej początek, lepsza postawa[5] cierpliwa niż zarozumiała.9Nie unoś się gniewem pochopnie, bo gniew mieszka w piersi głupich.
Marność życia wspomnieniami z przeszłości
10Nie pytaj: Jak to jest, że dawniej bywało lepiej niż dziś? Nie z mądrości bowiem wypływa to pytanie.11Mądrość jest lepsza niż majątek,[6] jest korzyścią dla żyjących pod słońcem,12gdyż pod ochroną mądrości jest jak pod ochroną pieniędzy, jednak korzyść z poznania jest ta: Mądrość ożywia tych, którzy ją mają.
Marność niezgody na Boże ustalenia
13Przypatrz się działaniu Boga: Kto może wyprostować to, co On zakrzywił?14W dniu powodzenia[7] korzystaj z możliwości, a w dniu niedoli zauważ: Również ten dzień, podobnie jak tamten, pochodzi od Boga, aby człowiek nie dociekł tego, co będzie po nim.
Marność drobiazgowości
15To wszystko widziałem w dniach mojej marności: Bywa, że sprawiedliwy ginie w swej sprawiedliwości, i bywa, że bezbożny żyje długo w swej niegodziwości.16Nie bądź zbyt sprawiedliwy i nie rób się zbyt mądrym — dlaczego miałbyś się gubić?[8]17Nie bądź zbyt grzeszny ani nie bądź głupi: dlaczego miałbyś przedwcześnie umierać?18Dobrze zrobisz, gdy trzymać się będziesz jednego, ale nie odsuniesz ręki od drugiego — owszem, kto boi się Boga, znajdzie wyjście ze wszystkich zawiłości.19Mądrość umacnia mędrca bardziej niż dziesięciu doradców[9] zamieszkałych w mieście.20Gdyż nie ma na ziemi człowieka sprawiedliwego, który by czynił dobrze i nie grzeszył.21Nie bierz sobie do serca wszystkiego, co mówią ludzie, abyś nie usłyszał, jak lekceważy cię sługa,[10]22nierzadko bowiem — o czym sam wiesz dobrze — i ty lekceważyłeś innych.
Marność niegodziwości
23To wszystko starałem się mądrze wypróbować. Postanowiłem być mądry, lecz mądrość była mi odległa.24Odległe jest to, co było, i głębokie, bardzo głębokie — któż to wszystko zrozumie?25Nastawiłem się cały na to, by poznawać, by dociekać i odkrywać, co mądre i właściwe, i przekonać się, że bezbożność[11] jest głupotą, a głupota[12] — szaleństwem.
Marność próżności
26I oto, co odkrywam: Bardziej gorzką niż śmierć jest kobieta, której serce jest pułapką i siecią, a ręce więzami. Człowiek miły Bogu zdoła się jej wyślizgnąć, ale grzesznik wpadnie w jej sidła.27Zwróć uwagę na to: Odkryłem — mówi Kaznodzieja — badając jedno po drugim, by dojść do rozwiązania:28Oto, czego szukam, jak na razie bez skutku: Znalazłem człowieka — jednego wśród tysiąca — ale wśród nich wszystkich nie znalazłem kobiety.29I jeszcze to zauważ: Odkryłem, że Bóg stworzył człowieka prawym, ale ludzie wpadli na wiele [dziwnych] rozwiązań.[13]